Ваши комментарии

Үй мәслесеі елімізде ең

күрделі тақырыптардың біріне айналып отырғаны жасырын емес. Үйім болса

екен деп ипотека алуға жүгіретініміз анық. Ипотеканы рәсімдеп, үйге

кіргеннен бастап бұрынғыдан да қиын мәселелер басталатыны тағы бар. Ол

қандай мәселелер? Қалай ұрынбауға болады? Төменде тізімін жазып,

тәптіштеп түсіндірген болдық.

1. 6 айға жетерлік ақша қорыңыз болмаса, ипотека алмаңыз.
Банк сіздің жағдайға кірмегендіктен, нанға ақша таба алмай жүргенде, ипотекаңыздың үстіне пайыздар қосыла береді, қосыла береді. Мұның соңы, үйді тартып алумен аяқталуы кәдік.2. Ешқашан ипотеканы доллармен немесе шетелдік валютамен алмаңыз.
Сіз жалақыны теңгемен аласыз ба әлде доллармен табасыз ба, ол маңызды емес. Қазақстандаүйдің бағасы теңгеге байланған. Ал теңге – соңғы кезде қатты құбылып жатқанын білесіз.3. Ешқашан ипотеканы 10 жылдан асатын уақытқа алмаңыз.
Сізге банк 15 жыл, 20 жыл керек десеңіз 30 жылдық ипотекаларды қуана-қуана ұсынатын болады. Неғұрлым жылы ұзақ болса, соғұрлым айына төлейтін соммаң аз болады,-деп сендіреді. Рас айтады. Бірақ, сіз айына төлейтін ақшаның көлеміне емес, соңыра банкке неше миллион беретініңізді есептеңіз.4. Ұзақ жылдық ипотеканы, ертерек жауып тастаймын деген уәдемен несие алмаңыз.
Экономистердің айтуынша, қарыз алушылардың 97% несиені ертерек жаба алмайды екен. Адамның қолына басы артық ақша түсе қалса, сол заматта жаңа жоспар, жаңа қажеттіліктер пайда бола қалады.

5. Пайыздық мөлшерлемесі өзгермелі ипотекаға жоламаңыз.
Мысалға банктің мөлшерлемесі 1%-ға өзгерді дейік. Алып бара жатқан ақша емес сияқты. Бірақ, 5 миллион қарызыңыз, 10 жылдан соң 50 миллион теңгеге көбейіп кетеді. Қысқасы, пайыздың мөлшері өзгереді дегенді естідіңіз екен, ондай ипотекаға жақындамаңыз.

6. Кредитіңізді қайта қаржыландыруға рұқсат бермейтін ипотекадан аулақ болыңыз.
Уақыт өте, кейбір банктердің несие пайызы төмендеуі мүмкін. Сол кезде, әлгі мекемеден арзанға қарыз алып, кредитіңізді жауап тастай аласыз. Ал, оған рұқсат бермейтін банкке тап болсаңыз, барлығы несесін өте аз пайызбен төлеп жатқанда, сіз баяғынша еселеп төлеумен боласыз.

7. Барлық банктердің ұсыныстарымен танысып шықпай, ипотека рәсімдемеңіз.

Сіз жалақыны белгілі бір банктің карточкасы арқылы алатын болсаңыз, сол мекеме сізге көбінде «ұтымды» ұсыныстар айтып, сыртқа шығармауға тырысады. «Басқа банктерден қарағанда, біздікі 2% арзан» деп қызықтырып бағады. Ерінбеңіз, басқа банктерде қалай, аралап көріңіз.

8. Дағдарыс уағында ипотека алмаңыз.
Дағдарыс басталғанда, ұстанатын екі алтын ереже бар. 1) Қарыздардан қандай жолмен болса да, тез құтылуға тырысу. 2) Қиналып қалмау үшін, қор жинау. Дағдарыс уағында жылжымайтын мүліктің бағасы төмендейді. Бірақ оны сатып алатын адам болмайды. Себебі көп жұрт жұмысынан айырылады, өмір сүру қиындайды.

9. Ипотекамен қоса, басқа да төлемдері 25% жоғары болса, ондай несиені алмаңыз.
Банк сізге 40%-дық несиеден қорқудың түгі жоқ. Барлық жерде солай,-деп сендіруге тырысады. Бірақ, мұндай ипотеканың еш пайдасы жоқ. Ең көп дегенде, 20-25% несиені алуға тырысыңыз.Сіздің отбасылық табысыңыз (салықты алып тастағанда) айына 1,500 доллады құраса, ипотеканың төлеуге тиісті қарызы 125 мың теңгеден артық болмауы керек.

10. Тұрақты жұмысыңыз болмаса, ипотека алмаңыз.
Лауазымыңызды өсіруге, мейлінше қымбат жалақылы жұмыс табуға барыңызды салыңыз. Сонда ғана, ипотеканың қарызын ай сайын төлеп тұруға мүмкіндігіңіз артады. Әсіресе, бұл – бір ғана адамы жұмыс істейтін отбасыларға құлаққағыс.

11. Өміріңізді сақтандырмай ипотека алмаңыз.
Иә, тағы да қайталап айтамыз. Өмірде түрлі жағдай болуы мүмкін. Құдай сақтасын, жазым болуыңыз немесе жұмыс істеу қабілетінен айрылуыңыз мүмкін. Ол кезде, ипотеканың қарызын төлеу жұбайыңызға міндеттеледі. Егер, сіздің зайыбыңыз жұмыс істемейтін болса, онда… Айтпаса да түсінікті шығар?! Сол себепті, түрлі оқыс жайттардан өміріңізді сақтандырыңыз. Қайғылы жайтқа тап болғанның өзінде, қарызды белгілі уақытқа дейін төлей алатын мүмкіндік болады.

12. Құрылыс, жөндеу жұмыстары күтіп тұрғанын ұмытпаңыз.
Ипотека алдым, үйге бірден кіріп алдым,-деген болмайды. Пәтерді әрлеу керек. Керек-жарақты кіргізу керек. Ал оның барлығы ақша. Өмірінде бір рет болсын пәтеріне жөндеу жұмыстарын жүргізген адам, қағаздағы нобай мен шын өмірдегі шығынның екеуі екі түрлі боларын біледі.

13. Ескі үйден және тозығы жеткен аудандардан пәтерді ипотекаға алмаңыз.
Көне аудандардың үйлері, жыл өткен сайын бағасы төмендей береді. Бір уақыттарда, жаңа, жақсы ауданға көшпек болсаңыз, (бірнеше балалы болу, дәулеттің артуы, жұмыс орнын ауыстыру) ескі үйіңізді сата алмай әуре боласыз. Сатқанның өзінде, түскен ақшамен ипотека қарызының жартысын да жаба алмауы мүмкін.

14. Алдағы 5 жылда бұл қалада тұруды жоспарламасаңыз, ипотека алмаңыз.
Әрине, алдағы жылдарды болжап білу мүмкін емес. Бірақ, сіз немесе әйеліңіз жаңа жұмыс табылып, басқа шаһарға кетпек болсаңыз, ипотеканы рәсімдеуден абай болыңыз.

15. Ипотеканы мақтаныш үшін алмаңыз.
Жұрт бай екен деп ойласын деген ниетпен, қымбат пәтерге жүгірмеңіз. Дос-жаранның алдында кеуде керем деп, қарыздың тұңғиығына батып кетесіз. Біреудің алдында қалай көріну маңызды емес. Үй өзіңізге ыңғайлы, жаңа болса, жетіп жатыр. Біреу үшін өмір сүрмеңіз.

Үйдің жылдық төлемі – сіздің жылдық табысыңыздан 2,5 есеге артық болса, мұндай ипотекадан бас тартыңыз.

«Няняның» нәпақасы қанша?

15.02.2017 | 1003 | 1

Балабақша жасында қанша балаңыз, я немереңіз бар? Сол балаңыз бен немереңіздің тамағын беріп, киімін кигізіп, ізін жинастырып, далаға ойнатып келгенге шаршайсыз ғой. Ал үйдегідей бірді-екілі емес, балабақша топтарында қанша балдырған бар?

Таң бозынан бақшаға келіп, балалар ойнайтын ойыншықтарды арнайы ертінді қосылған сумен жуып, кептіріп, бөлмедегі әр затты ылғал шүберекпен сүртіп, жуынатын, жататын бөлмедегі орамал, төсекті бір реттеп шығып, балдырғандарға асын беру, ыдыс-аяғын жуып, оларды дәретке отырғызып, әрқайсысын тазалап жуып, әр баланың сүртінетін орамалының
ауысып кетпеуін қадағалау, тазалық сақтау дейсіз бе, әйтеуір, тынымсыз жұмыстан бала күтушінің кеш түсе үйіне аяғын шалыс басып жетіп, шаршай жығылатыны анық. Оның үстіне,
әр үйдің бір-бір айталтаңдары мен күнталтаңдарының мінездері де әрқилы. Бірі жылап, бірі сыбағасын беріп, енді бірі кішкентайынан ертең жуан жұдырық шығатынын байқатып,
маңайын жайпап тастайтыны да бар.

Ал кешке баласын алуға келген ата-ана алдымен бүгін қандай сабақ болды, «апай не үйретті» деп емес, «ешкім тиген жоқ па, қандай тамақ іштің, тауыстың ба» деп сұрап барып, «Балам үйде дәретке отырамын дейтін, сізге айта алмай ма, не?» деп беттеріне сұраулы жүзбен қарап жатады.

Қазір заман өзгерді, соған байланысты балабақшаларға қойылатын талапқа да өзгерістер молынан енді. Жоғарыда айтылған тірліктердің бәрі бала күтушіге (няняға) қатысты болса, тәрбиешінің міндеті тіптен молайған.

Бүгінде, шыны керек, мектеп балдырғандардың балабақшадан дайын болып келуін талап етеді. Әріп танып, жыл мезгілдері, ай аттары, тәулік пен аптаны білу, үй жануарларының
аттары мен төлдерін білу іспетті бұрын «Әліппе» көтеретін жүкті қазір балабақшалар мойындарына артқан. Оған қоса, әрбір мерекеге дайындалатын қойылымдар, үйретілетін
ән-би, бассейні барларда жүзуге үйрету дейсіз бе, тәрбиеші атқаратын қыруар жұмысқа (соңғы екеуіне арнайы мамандар көмектеседі) балабақша қызметкерлері қанша айлық алады?
Айтуға ұят. Шынына келгенде, мектепке балабақшадан барған бала мен үйде тәрбиелеген балдырғанның арасы жер мен көктей. Сонда осы бір бейнеті мол, баланы ертеңгі үлкен
өмірге даярлайтын балабақша қызметкерлерін мардымсыз нәпақаға қаратып қоюдың реті қалай өзі? Менің ойымша, осынау маңызды мәселеге деген немқұрайлы көзқарасты
өзгерту қажет.

Рас, біздің елде балалардың барлығына бірдей балабақша жетіспейді. Қайтпек керек? Шамасы келген ата-ана жекеменшік балабақшаларға берсе, бірі үйге келіп бағатын бала күтушілерді жалдайды, енді бірі ата-әжесі болса, үйлерінде жүріп сол кісілерден тәлім алсын дейді. Мұның ішінде ең арзаны әрине, ата-әженің қарағаны. Алайда, ол кісілер немерелерін бағып-қаққанымен, мектепке балабақшадағыдай даярлай алмайды. Сондықтан кейбір ата-ана балаларын оқыту орталықтарына апарады, әйтеуір қалайда жолын тауып мектепке әзірлейді. Мұның барлығының арзан тұрмайтыны да рас.

Және бір баланы сырттан келіп қарайтын жалдамалы күтушінің 50 мың теңгеден кем алатыны жоқ. Сонда күніне 20 баланы бағып-қағып, тәлім беретін тәрбиеші мен күтушінің,
бақшадағы музыка мамандарының айлық ақысы қанша болуы керек? Әрине, қазіргіден бірнеше есеге дейін артуы тиіс. Тілдері шала шыққан кішкентай періштелерге қолдарын жүректеріне қойып әнұран айтқызуға, тақпақты тайпалта айтуға, бұрала билетуге қаншама күш жұмсалады, бағдарламаға сәйкес мектепке даярлап шығу қандай еңбекпен келеді? Мардымсыз жалақыға балалар үшін маңдайының терін төгіп жүрген балабақша маңайындағылар мұңдарын кімге айтарларын да білмейді.

Қазір жеке адамдарға бала күтуші тауып беретін агенттіктерге жақсы болды. Олар әр қалада бірнешеуін ашып, тәрбиеші, күтушілердің базасын жасап алып, жұмыс сұрағанға,
егер осыған дейін күтіп-баққан балаларының ата-аналарынан жақсы мінездемесі болса, қымбат жалақыға ұсынып, екі жақтан да қызметі үшін пайыздық үстемесін алып, содан өздерінің нәпақасын айырып отыр. Егер арнайы мектеп жасындағы балалармен жұмыспен айналысуына құқық беретін дипломы болса, тіптен рахат. Жұмыс ұсынушының да, жалданушының да мұрты майланып қалады. Балама арнайы маман күтуші таптым деген ата-ананың да көңілі ұпайым түгел деп мәз.

Ал балабақшадағы барлық мамандардың, күтушілердің мемлекеттік тұрғыда өз жұмыстарының лайықты бағалануын күтіп, айлығын шайлығына жеткізе алмай жүргендеріне көп болды.

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан»



Сервис поддержки клиентов работает на платформе UserEcho